Ο μάγος του Οζ*                                 13/11/2013

 

 

Ο μάγος του Οζ δεν είναι απλά ένα συνηθισμένο παιδικό παραμύθι, αλλά ένα από τα πιο μαγευτικά παραμύθια στην ιστορία του κινηματογράφου, γυρισμένο με τρόπο που θα ζήλευαν πολλές ταινίες ακόμη και σήμερα. Μεταφέρει τον θεατή σε έναν κόσμο ονειρικό και παραμυθένιο, ενώ περιέχει διαχρονικά μηνύματα σχετικά με το τί αξίζει στη ζωή. Δικαίως χαρακτηρίζεται έργο για όλες τις ηλικίες...

Ίσως εκπλαγούμε, αν ψάξουμε για αλήθειες στον φαντασμαγορικό κόσμο του μέγα και παντοδύναμου Οζ, ακολουθώντας μια βαθιά ανάγκη για απόδραση στο ονειρικό και φανταστικό. Το μονοπάτι προς τη χώρα του Οζ, αλλόκοτα φωτεινό αλλά και γεμάτο κινδύνους, οδηγεί σε μια μάλλον πεζή διαπίστωση: αυτό που θα μπορούσε να μας κάνει δυνατούς εκπορεύεται από ένα τεράστιο ψέμα. Στη Μητρόπολη του Οζ, θα βρεθούμε απέναντι στην κομμένη κεφαλή ενός εικονικού γίγαντα υπερανθρώπου, δημιούργημα ενός αινιγματικού εφευρέτη, που χρησιμοποιεί τον φόβο και τη δύναμη του θεάματος άλλοτε για να χειραγωγεί τις μάζες κι άλλοτε για να τις εμψυχώνει απέναντι σε εχθρούς.

Η ηρωίδα της ταινίας, η Ντόροθι, μια κοπελίτσα που ζει με τον θείο και τη θεία της σε ένα φτωχικό αγρόκτημα στο Κάνσας, ονειρεύεται έναν πολύχρωμο τόπο χαράς και ευτυχίας πέρα από το ουράνιο τόξο. Το νόημά του συνοψίζεται στο τέλος, στη σκηνή που κυριαρχεί ο μάγος του Όζ...

Η ταινία είναι έγχρωμη. Αρχίζει και τελειώνει όμως με ασπρόμαυρη φωτογραφία, που ανασυνθέτει μια εικόνα της Αμερικής πληγωμένης βαθιά από το οικονομικό κραχ του 1929. Ο κόσμος είναι σκληρός και άδικος. Η Ντόροθι τραγουδάει το «Over the Rainbow» (ένα τραγούδι-σταθμός για το μιούζικαλ) και στη συνέχεια βάζει τα κλάματα γιατί δεν θέλει να αποχωριστεί το σκυλάκι της, τον Τότο. Μια κακιά δασκάλα, που ένιωσε τα δόντια του ζωντανού στα πισινά της, εμφανίζεται απειλητική με ένα χαρτί από τον σερίφη, ο οποίος διατάσσει την Ντόροθι να παραδώσει στην παθούσα το σκυλί. Λίγο μετά, ένας ανεμοστρόβιλος σηκώνει σαν κουκλόσπιτο το ξύλινο σπίτι μαζί και την Ντόροθι και την παίρνει μακριά πέρα από το ουράνιο τόξο.

 

Και εκεί ο κόσμος είναι μοιρασμένος σε καλό και κακό. Ένα παιδί, όμως, μπορεί να τον αλλάξει, γιατί είναι παραμυθένιος. Η περιπέτεια που θα ζήσει η Ντόροθι θα τη διδάξει ότι κι ο αληθινός κόσμος θα μπορούσε να αποκτήσει χρώμα, αν οι άνθρωποι εμπιστευτούν τη δύναμη που κρύβεται στο μυαλό και στην ψυχή τους. Το θάρρος έρχεται μόνο του!

Ασπρόμαυρα ξεκινάει και η ταινία, «Οζ μέγας και παντοδύναμος», που είναι σαν πρίκουελ της παλιάς. Μαθαίνουμε ποιος στα αλήθεια είναι ο Οζ και πώς έφτασε στην παραμυθένια χώρα των τριών μαγισσών!

Αυτό το μιούζικαλ φαντασίας, που γυρίστηκε εν έτη 1939, είναι από τις πρώτες έγχρωμες ταινίες της 7ης τέχνης. Τα οπτικά της εφέ θεωρούνταν πρωτοποριακά για εκείνη την εποχή. Επίσης, το φιλμ θα είχε σαρώσει τα όσκαρ, αν δεν είχε την ατυχία να βγει την ίδια χρονιά με το "Όσα παίρνει ο άνεμος". Η Τζούντι Γκάρλαντ τιμήθηκε με ένα ειδικό βραβείο όσκαρ για τα τραγούδια που ερμήνευσε στην ταινία. Το πιο γνωστό είναι το "Over the rainbow".

Αν κι έχουν περάσει σχεδόν 75 χρόνια, O Μάγος του Οζ (1939) εξακολουθεί να διατηρεί τη μαγεία του. Εμπνευσμένη από τις σελίδες των μυθιστορημάτων του Λ. Φρανκ Μπάουμ, η ταινία έχτισε το μύθο του Χόλιγουντ και απετέλεσε τη βάση της μαγείας του σινεμά.

Μέχρι τότε είχαν προηγηθεί μερικές βωβές απόπειρες μεταφοράς του κόσμου του συγγραφέα στη μεγάλη οθόνη.

Αρχικά ο Οζ δεν επρόκειτο καν να γίνει ταινία, καθώς τα εμπόδια θεωρούνταν αξεπέραστα. Όταν, όμως, η MGM είδε την επιτυχία της Χιονάτης και των Επτά Νάνων του Ντίσνεϊ που κυκλοφόρησε την προηγούμενη χρονιά (1938), θεώρησε ότι είχε έρθει η ώρα για ένα κινηματογραφικό παραμύθι, διαφορετικό από τα άλλα.

Η ταινία κόστισε 2.600.000 δολάρια (ποσό τεράστιο για την εποχή) και στην πρώτη της προβολή στις αίθουσες δεν έβγαλε τα λεφτά της (συγκέντρωσε μόλις 3 εκατομμύρια δολάρια). Αυτό δεν την εμπόδισε από το να γίνει σύντομα κλασική και να αγαπηθεί από εκατομμύρια κινηματογραφόφιλους.

Όσο για αυτούς που ισχυρίζονται ότι το να γυρίζει κανείς τον Μάγο του Οζ, είχε «πλάκα»; «Πλάκα; Δεν είχε πλάκα! Ήταν σκληρή δουλειά!» δήλωσε κάποτε ο Τζακ Χέιλι, ο ηθοποιός που ερμήνευσε τον Τενεκεδένιο.
Ο παραγωγός Μέρβιν Λε Ρόι δεχόταν έντονες πιέσεις να επιλέξει ως πρωταγωνίστρια το παιδί-θαύμα, Σίρλεϊ Τεμπλ. Σε ντοκουμέντο της εποχής δηλώνει χαρούμενη που επέστρεψε σπίτι της, λέγοντας τη φράση «There is no place like home» αναφορά στο γεγονός ότι οι παραγωγοί εξέταζαν την πιθανότητα να της δώσουν τον ρόλο της Ντόροθι.

Ωστόσο, όταν ο Λε Ρόι την άκουσε σε μία ανεπίσημη οντισιόν να τραγουδά, θεώρησε ότι δεν διαθέτει την απαραίτητη ωριμότητα στη φωνή για να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις του ρόλου. Αντί γι? αυτήν επέλεξε την 16χρονη Τζούντι Γκάρλαντ, η καριέρα της οποίας θα εκτοξευόταν μετά τον Οζ. Και να σκεφτεί κανείς ότι παραλίγο η Γκάρλαντ να μην τραγούδαγε τη μεγάλη της επιτυχία «Over the Rainbow»!

Τα γυρίσματα της ταινίας δεν ξεκίνησαν με τους καλύτερους οιωνούς. Αρχικά, τον ρόλο του Τενεκεδένιου είχε αναλάβει ο Μπάντι Έμπσεν. Το τμήμα μέικ απ του έβαζε κάθε μέρα σκόνη αλουμινίου για να του δώσει το ασημένιο χρώμα που γνωρίζουμε. Ο Έμπσεν παρ? ολίγον να χάσει τη ζωή του, καθώς δεν μπορούσε να αναπνεύσει λόγω της σκόνης και οδηγήθηκε στο νοσοκομείο σε σοβαρή κατάσταση. Επιπλέον, η παραγωγή αποφάσισε να τον απολύσει! Ήταν μια τραυματική εμπειρία για τον ηθοποιό.

Τη θέση του πήρε ο Τζακ Χέιλι, ο οποίος δεν έμαθε τίποτα για τη σχεδόν θανατηφόρο εμπειρία του προκατόχου του. Το τμήμα μέικ απ δεν πήρε άλλο ρίσκο: αντικατέστησε την σκόνη αλουμινίου με κάποιου είδους κρέμας αλουμινίου, η οποία, πάντως, προκάλεσε προβλήματα στα μάτια του Χέιλι.

Φυσικά, η πολύχρωμη και ενδιαφέρουσα ιστορία του πώς γυρίστηκε ο Μάγος του Οζ δεν θα υπήρχε χωρίς τα munchkins. Οι νάνοι που χρησιμοποιήθηκαν (δεκάδες) προέρχονταν από το θέατρο vaudeville ή είχαν εμπειρία στο τσίρκο.

Για τους συντελεστές η δουλειά ήταν σκληρή. Τα κοστούμια ήταν δύσχρηστα (μόνο το λιονταρίσιο κοστούμι του Μπερτ Λαρτ ζύγιζε 40 κιλά) και θεωρούνταν τόσο τρομακτικά, ώστε οι ηθοποιοί δεν μπορούσαν να γευματίζουν με τους άλλους στην τραπεζαρία! Οι ηθοποιοί ξυπνούσαν πολύ πρωί, στις 5:00 τα ξημερώματα, πήγαιναν στην γκαρνταρόμπα και στο μαγικιάζ και δούλευαν μέχρι τις 8 το βράδυ.

Την πιο σκληρή δουλειά, την είχε φυσικά το τμήμα ειδικών εφέ. Η χρήση Technicolor απαιτούσε ένα υπερβολικά φωτισμένο σκηνικό, με αποτέλεσμα πολλοί ηθοποιοί να ασφυκτιούν μέσα στα κοστούμια τους.

Παρά τις γκρίνιες, όμως, όλοι αναγνώριζαν ότι έγραφαν κινηματογραφική ιστορία.

Ο Μάγος του Οζ από τον Λ. Φρανκ Μπάουμ, έχει ψηφιστεί ως η καλύτερη οικογενειακή ταινία όλων των εποχών από το Αμερικανικό Ινστιτούτο Ταινιών.

 

* Οι πληροφορίες είναι παρμένες από διάφορους διαδικτυακούς τόπους, κριτικές της ταινίας , τη biblionet αλλά και των εκδοτικών οίκων που εκδίδουν το βιβλίο του Μπάουμ.

 

Επιμέλεια παρουσίασης

Σίσσυ Τσιφλίδου