4η συνάντηση της Λέσχης Ανάγνωσης                                                              17/3/2016

Αναγνωστική πρόταση: "Το καπλάνι της βιτρίνας" της Άλκης Ζέη

 

Σε αυτή την τέταρτη συνάντησή μας συζητήσαμε διεξοδικά πάνω στα μορφικά και δομικά χαρακτηριστικά του έργου υιοθετώντας μια τεχνική που ονομάζεται reading centers (αναγνωστικά κέντρα). Κάθε παιδί, λοιπόν, είχε να παρουσιάσει κάποιο στοιχείο της αφήγησης (πλοκή, χαρακτήρες, σκηνικό κτλ.) που του ζητούσε η πινακίδα-αστέρι την οποία είχε διαλέξει.

Αλήθεια, τι να πρωτοσχολιάσει κανείς σε αυτό το κλασικό στο είδος του βιβλίο της παιδικής λογοτεχνίας: τη συμβολή του στην ανανέωση της γραφής αλλά και της θεματικής της; (για πρώτη φορά μεταπολεμικά εισέρχονται νέα θέματα στο πεδίο αυτό, ιδιαίτερα από τον ιστορικό χώρο, όπως η δικτατορία του Μεταξά) ή την παγκόσμια απήχησή του; (πρόκειται για πολυμεταφρασμένο βιβλίο). Η ίδια η Άλκη Ζέη αναφέρει ότι το έργο αυτό μαζί με τον Μεγάλο περίπατο του Πέτρου αλλά και τη Μοβ ομπρέλα αποτελούν μια τριλογία.

Είχαμε την ευκαιρία να παρατηρήσουμε διαφορετικά εξώφυλλα των έργων διαχρονικά: ο Γιώργος είχε φέρει το βιβλίο της μητέρας του, η κυρία το δικό της από τα εφηβικά της χρόνια, άλλα παιδιά της τελευταίας έκδοσης του έργου από τις εκδόσεις Μεταίχμιο. Συζητήσαμε, λοιπόν, για τα στοιχεία του εξωφύλλου, αυτού του τόσο σημαντικού παρακειμενικού στοιχείου, που αποτελεί, κατά τον Genette, το "κατώφλι" του κειμένου, ένα από τα πιο σημαντικά στοιχεία που συναντά ο αναγνώστης πριν μπει στον μυθοπλαστικό κόσμο του έργου. Συζητήσαμε για το πώς μπορούν, για παράδειγμα, η αλλαγή του εκδοτικού οίκου (μέχρι πρότινος τα έργα της Άλκης Ζέη εκδίδονταν αποκλειστικά από τον εκδοτικό οίκο Κέδρος, τώρα έχουν μεταφερθεί στον εκδοτικό οίκο Μεταίχμιο), η εμπορική και αισθητική του καταξίωση (όχι μόνο και αποκλειστικά του ίδιου του βιβλίου αλλά γενικά και του/της συγγραφέα), η απόφαση ενός εκδοτικού οίκου για θεματικές (π.χ. περιπέτειες, ιστορικά βιβλία) ή ηλικιακές κατηγοριοποιήσεις, να οδηγήσουν σε αλλαγές του εξωφύλλου του ίδιου έργου διαχρονικά.

Το αξιοσημείωτο, πάντως, ήταν ότι τα παιδιά -αυτό έχει ξανασυμβεί τόσο με την ίδια όσο και με άλλες αναγνωστικές ομάδες- προτίμησαν τα παλαιότερα εξώφυλλα, τα θεώρησαν πιο ξεκάθαρα στο μήνυμά τους και πιο πιστά στην αφήγηση.

Μιλήσαμε για το ιστορικό υπόβαθρο του έργου, καθώς και για τις αναπαραστάσεις της παιδικής ηλικίας. Δεν αποφύγαμε και τις συγκρίσεις: τα παιδιά τότε είχαν μεγαλύτερη επαφή με τη φύση, έπαιζαν συλλογικά παιχνίδια, κάτι που λείπει από τα παιδιά των μεγαλουπόλεων σήμερα.

Μας συγκίνησαν οι χαρακτήρες του έργου. Ήταν όλοι τους καλοδουλεμένοι. Τα αγόρια ξεχώρισαν τον αγωνιστή, ευαίσθητο Νίκο και τα κορίτσια τη Μέλια, χωρίς αυτό να σημαίνει πως όλοι τους, κύριοι ή δορυφορικοί, οι χαρακτήρες δεν είχαν κάτι το ξεχωριστό.

Ξεχωρίσαμε και αγαπημένες σκηνές, όπως αυτή με το κάψιμο των βιβλίων, και θυμηθήκαμε την αντίστοιχη συγκλονιστική σκηνή στην Κλέφτρα των βιβλίων. Οι διάλογοι, πάντως, είχαν και πολύ χιούμορ, όλοι μας ξεκαρδιστήκαμε με τη Μυρτώ που προσπαθούσε με τον πιασμένο της λαιμό να πει το ποίημά της σαν καλή φαλαγγίτισσα ή τον τρόπο με τον οποίο ξεγέλασαν τα μικρά παιδιά τους αστυνομικούς του νησιού τη μέρα που ο Νίκος έφευγε από το νησί.

Τα ιστορικά γεγονότα αλλά και οι χαρακτήρες μάς θύμισαν άλλες εποχές πιο κοντινές στην εποχή που ζούμε, για παράδειγμα "ο κατ΄οίκον περιορισμός" του πατέρα του Αλέξη μάς θύμισε αντίστοιχες πρακτικές της Χούντας των συνταγματαρχών και σκεφτήκαμε ότι τα ιστορικά γεγονότα σε άλλες συνθήκες επαναλαμβάνονται με μεγάλες ομοιότητες.

Παίξαμε κι εμείς το παιχνίδι ΕΥ-ΠΟ; ΛΥ-ΠΟ; που έπαιζαν πριν κοιμηθούν τα δύο κορίτσια. Σε μεγάλες επιφάνειες ζωγραφίσαμε ξεχωριστά τα αγόρια και τα κορίτσια τα δικά τους ΕΥ-ΠΟ ΛΥ-ΠΟ. Όταν η μουσική στάμάτησε, αλλάξαμε θέσεις: τα αγόρια πήγαν στη θέση των κοριτσιών και τελειοποίησαν ή πρόσθεσαν στις ζωγραφιές και στα κείμενά τους και το αντίθετο. Το αποτέλεσμα ήταν κάποιες από τις σκέψεις να αλλάξουν μορφή!

 

 

Συνιστούμε σε όλους να διαβάσουν αυτό το υπέροχο βιβλίο. Και όσοι έχετε ελεύθερο χρόνο αξίζει να παρακολουθήσετε την εξαιρετική του τηλεοπτική μεταφορά που έχει διασωθεί στο αρχείο της Ερτ.

Το καπλάνι της βιτρίνας Επεισόδιο 1 

https://www.youtube.com/watch?v=uKr7e5GtTYY

Το καπλάνι της βιτρίνας Επεισόδιο 2

https://www.youtube.com/watch?v=vugkGIia-hg

Το καπλάνι της βιτρίνας Επεισόδιο 3

https://www.youtube.com/watch?v=uv32mfFR8XQ

Το καπλάνι της βιτρίνας Επεισόδιο 4

https://www.youtube.com/watch?v=rvaNGijQamU

Το καπλάνι της βιτρίνας Επεισόδιο 5

https://www.youtube.com/watch?v=8LP9JA9DSpM

Το καπλάνι της βιτρίνας Επεισόδιο 6

https://www.youtube.com/watch?v=iFyskV25Tms

Το καπλάνι της βιτρίνας Επεισόδιο 7

https://www.youtube.com/watch?v=ZmqAysiYQtQ

Το καπλάνι της βιτρίνας Επεισόδιο 8

https://www.youtube.com/watch?v=qTPDCI075C4

Το καπλάνι της βιτρίνας Επεισόδιο 9

https://www.youtube.com/watch?v=IXygDR9rjS0

Το καπλάνι της βιτρίνας Επεισόδιο 10

 https://www.youtube.com/watch?v=niurBwqkDRY

01/17 

   

 

Επιμέλεια κειμένου:

Σίσσυ Τσιφλίδου, εκπαιδευτικός του σχολείου και συντονίστρια της Λέσχης Ανάγνωσης