Καλλιθέα 4/2/2016

3^η συνάντηση της Λέσχης

Ο ένας και μοναδικός Ιβάν της Κάθριν Απλγκέιτ

Για την τρίτη μας συνάντηση η Λέσχη μας πρότεινε αυτό το πολυβραβευμένο βιβλίο που μας έδωσε την αφορμή αλλά και την ευκαιρία να μιλήσουμε πάνω στο ζήτημα της ελευθερίας και του σεβασμού, καθώς και της σχέσης δυνατού-εξουσιαστή και αδύνατου.

Οι άνθρωποι λένε: Ο γορίλας του αυτοκινητόδρομου. Ο πίθηκος στην Έξοδο 8. Ο ένας και μοναδικός Ιβάν, ο φοβερός και τρομερός γορίλας. Εμένα φωνάζουν με αυτά τα ονόματα, αλλά δεν είμαι εγώ. Εγώ είμαι ο Ιβάν, σκέτο Ιβάν, μόνο Ιβάν. Νομίζω πως γεννήθηκα καλλιτέχνης. Ακόμα κι όταν ήμουν μωρό, στην αγκαλιά της μάνας μου, είχα καλλιτεχνικό μάτι. Έβλεπα σχήματα στα σύννεφα και γλυπτά στις πέτρες που κατρακυλούσαν στα ρυάκια. Γραπωνόμουν από χρώματα - από το κατακόκκινο λουλούδι που δεν έφτανα, από το εβένινο πουλί που πετούσε δίπλα μου.

Η Κάθριν Άπλγκεϊτ δημιουργεί με χιούμορ και ευαισθησία μια αξέχαστη ιστορία για τη φιλία, την τέχνη και την ελπίδα. Έγραψε το βιβλίο Ο ένας και μοναδικός Ιβάν εμπνευσμένη από μια αληθινή ιστορία. Ο πραγματικός Ιβάν ζούσε μόνος του σ' ένα μικροσκοπικό κλουβί για είκοσι εφτά χρόνια, σ' ένα εμπορικό κέντρο, προτού μεταφερθεί μετά από τη δημόσια κατακραυγή στον Ζωολογικό Κήπο της Ατλάντα, όπου στεγάζεται η μεγαλύτερη αγέλη από γορίλες στις ΗΠΑ. Έγινε διάσημος και ήταν πολύ αγαπητός έως το θάνατό του το καλοκαίρι του 2012. Ο Ιβάν ήταν πασίγνωστος για τις ζωγραφιές του, τις οποίες «υπέγραφε» με το αποτύπωμα του αντίχειρά του. Ένα πολυβραβευμένο βιβλίο. [από την παρουσίαση του βιβλίου]

Πατήστε πάνω στην εικόνα για να παρακολουθήσετε την παρουσίαση του βιβλίου από τον εκδοτικό του οίκο

Η Monica Friedman αναφέρει ότι Ο ένας και μοναδικός Ιβάν μπορεί να διαβαστεί απλά σαν ένα ελπιδοφόρο, ευχάριστο παραμύθι για παιδιά που θέτει σε κίνηση τις χορδές της καρδιάς μας με το μήνυμα της φιλίας και της ευθύνης, ή μπορεί να διαβαστεί βαθύτερα, σαν μια καυστική κριτική της ανθρώπινης συμπεριφοράς, θέτοντας υπό αμφισβήτηση τις έννοιες της διαχείρισης και της συμπάθειας για όσους δεν μπορούν να μιλήσουν για τον εαυτό τους.

Εμπνευσμένο από την αληθινή ιστορία ενός γορίλα που έζησε για σχεδόν τρεις δεκαετίες σαν αξιοθέατο σε ένα εμπορικό κέντρο, πριν το κίνημα των δικαιωμάτων των ζώων συσπειρωθεί εξαιτίας του και επιτύχει να τον μεταφέρει σε έναν ζωολογικό κήπο, Ο ένας και μοναδικός Ιβάν δίνει φωνή στο άφωνο πλάσμα, αφήνοντας αυτόν τον φανταστικό Ιβάν να μιλήσει για τον εαυτό του, να γίνει ο αφηγητής της δικής του ιστορίας.

Με μεγάλη επιδεξιότητα η συγγραφέας κατορθώνει να ζωντανέψει τη σκέψη του ζώου. Αυτός ο γορίλας έχει σύνθετα περίπλοκα συναισθήματα, παρόλο που ο ίδιος έχει διδάξει τον εαυτό του να καταστέλλει τα οδυνηρά μέρη της ζωής του με όποια χαρά μπορεί να βρει στον τόπο της φυλακής του, ένα μικρό, γυάλινο κλουβί με μια τοιχογραφία της ζούγκλας ζωγραφισμένη στο πίσω μέρος.

Ο ιδιοκτήτης του κέντρου τραβάει φωτογραφίες, οι οποίες πωλούνται για είκοσι δολάρια στο κατάστημα με είδη δώρων (εικοσιπέντε με πλαίσιο). Ο Ιβάν μιλάει με την καλύτερή του φίλη, έναν ελέφαντα που ονομάζεται Στέλλα, η οποία αναγκάζεται να εκτελεί διάφορες επιδείξεις κάθε μέρα παρά τον χρόνιο τραυματισμό της που απέκτησε κατά τη διάρκεια παραμονής της στο τσίρκο. Κοιμάται με ένα αδέσποτο σκυλί που ονομάζεται Bob και κουλουριάζεται στην κοιλιά του. Εκείνος σιωπηλά επικοινωνεί κάθε βράδυ με την Τζούλια, την κόρη του επιστάτη του εμπορικού κέντρου, που βρίσκεται δίπλα στο κλουβί του ζωγραφίζοντας εικόνες, ενώ ο πατέρας της τη νουθετεί, ξανά και ξανά, να κάνει τα μαθήματά της.

Ενώ η Στέλλα, με τη μνήμη ενός ελέφαντα, είναι σε θέση να ανακαλέσει τις ιστορίες από την προσωπική της ιστορία, ο Ιβάν αρνείται να αντιμετωπίσει το δικό του οδυνηρό παρελθόν. Κι εδώ είναι η ψυχή του βιβλίου. Όταν ο οικονομικά ξοφλημένος ιδιοκτήτης του εμπορικού κέντρου αποκτά τη Ruby, ένα μωρό ελέφαντα, με την ελπίδα να ανακάμψει οικονομικά κόβοντας νέα εισιτήρια, τα ζώα δεν μπορούν πλέον να βοηθήσουν, αλλά, αντίθετα, μπορούν να αναλύσουν τη σχέση μεταξύ του είδους τους και των ανθρώπων που τους ελέγχουν. Μέρος από το υλικό αυτό που είναι οδυνηρό να ακούσει ο Ιβάν, όπως οι αναμνήσεις του θανάτου της οικογένειάς της αλλά και τη δικής της σύλληψης που είναι φρέσκες και καθαρές στο μυαλό της, τελικά αναγκάζουν τον Ιβάν να αντιμετωπίσει το παρόμοιο τραύμα που τον έφερε σε αυτό το σημείο στη ζωή του.

Ωστόσο, δεν υπάρχει μαύρο και λευκό ή εύκολες απαντήσεις. Οι άνθρωποι δεν μπορούν όλοι να είναι το ίδιο άσχημοι. Σε ένα παράδειγμα, η Ruby λέει μια άλλη ιστορία, που λαμβάνει χώρα πριν από τη σφαγή της οικογένειάς της, στην οποία ένα ολόκληρο χωριό λειτουργεί μαζί για να τη σώσει από μια βαθιά τρύπα και να την επιστρέψει στο κοπάδι της.

Ακόμη και η αμέλεια του ιδιοκτήτη του εμπορικού κέντρου, του οποίου ο σφιχτοτσιγγούνικος τρόπος οδηγεί στον θάνατο τη Στέλλα, δεν τον καθιστά έναν στυγνό κακοποιό, αφού ο Ιβάν μάς υπενθυμίζει ότι αυτός είναι ο άνθρωπος που τον ανέστησε από μωρό, μέσα στο σπίτι του, αντιμετωπίζοντάς τον σαν παιδί του μέχρι που το μέγεθος και η δύναμή του να γίνουν συντριπτικές.

Είναι η Ruby, επίσης, που εμπνέει τον Ιβάν να χρησιμοποιήσει όλους τους διαθέσιμους σε αυτόν πόρους για να επικοινωνήσει την κατάστασή του στον ευρύτερο κόσμο.

Είναι άλλο πράγμα να δεχτείς μια λιγότερο ιδανική μοίρα για τον εαυτό σου, και άλλο να παρακολουθείς ένα αθώο καταδικασμένο πλάσμα. Ο ένας και μοναδικός Ιβάν μιλά για τον ισχυρό για λογαριασμό του ανίσχυρου. Ακριβώς όπως ο Ιβάν πρέπει να προστατεύσει τη Ruby για να μπορέσει αυτή να αναπτυχθεί και αυτός να ζήσει με τη συνείδησή του για το υπόλοιπο της ζωής του, έτσι και οι άνθρωποι πρέπει να προστατεύσουν τα άλλα πλάσματα στον πλανήτη. Το βιβλίο αυτό καλεί τον αναγνώστη να αναπτύξει τη δική του αίσθηση της ενσυναίσθησης, να αμφισβητήσει το status quo, και να εξετάσει το ενδεχόμενο να γίνει, στη σκέψη ή στην πράξη, πρωταγωνιστής για τους καταπιεσμένους.

Κριτική παρμένη από τον ιστότοπο:

http://www.best-childrens-books.com/the-one-and-only-ivan.html

 

Το πάρκο της Ατλάντα στις 18 Οκτωβρίου του 2010 γιόρτασε την παρουσία μοναδικών γορίλων στον χώρο του!  Η έννοια του θρυλικού γορίλα για το πάρκο δεν πεθαίνει με τον εικονικό Willie B. Ιvan, αφού ο διάσημος γορίλας έγινε αντικείμενο εθνικού ενδιαφέροντος, όταν έφτασε στον ζωολογικό κήπο της Ατλάντα, μετά από 27 χρόνια ως ο «γορίλας του εμπορικού κέντρου». Τον μήνα αυτόν ο Ιβάν είχε τη 16η επέτειό του στην πόλη που τον υιοθέτησε!

"Οι γορίλες συνιστούν εμβληματικά είδη για τον ζωολογικό κήπο από τότε που μας ήρθε ο Willie B., αλλά γεγονότα όπως η επέτειος του Ιβάν ή τα γενέθλια της Κάλι και της Κάζη, μας θυμίζουν το βαθύ επίπεδο του ενδιαφέροντος, την εμπάθεια και τη συλλογική αγάπη που μας εμπνέει αυτή η κοινότητα", δήλωσε ο Ντουάιτ Λόσον, PhD, Αναπληρωτής Διευθυντής του πάρκου. "Τώρα πια που ο δυτικός πεδινός γορίλας είναι άκρως απειλούμενο είδος, είναι πιο σημαντικό από ποτέ ότι τα άτομα αυτά μας χρησιμεύουν ως πρεσβευτές για τους ομόλογούς τους στην άγρια ??φύση".

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Τι διαβάζουμε στην ιστοσελίδα του πάρκου για τον Ιβάν:

"Η ιστορία του Ιβάν έχει ένα ευτυχισμένο τέλος από τα πιο αξέχαστα στον ζωολογικό κήπο της Ατλάντα. Γεννήθηκε στην Αφρική το 1962, αιχμαλωτίστηκε πολύ μικρός και πωλήθηκε στους ιδιοκτήτες ενός πολυκαταστήματος στην Τακόμα της Ουάσινγκτον, όπου έζησε για σχεδόν τρεις δεκαετίες σε μια μοναχική εσωτερική περίφραξη. Μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1990, οι συνθήκες διαβίωσης του Silverback είχε εμπνεύσει ένα άκρως δημοφιλές κίνημα για τη μετεγκατάστασή του, με αποτέλεσμα οι ιδιοκτήτες του Ιβάν να δωρίσουν τον διάσημο ενοικιαστή τους στο Ζωολογικό Πάρκο Woodland του Seattle. Ηγετική παρουσία στη φροντίδα και τη μελέτη των δυτικών πεδινών γοριλών, υπήρξε πόλος έλξης του κοινού στον ζωολογικό κήπο της Ατλάντα. Μετά το παγκοσμίου αναγνώρισης Rain Forest της Αφρικής που είχε ανοίξει μόλις έξι χρόνια νωρίτερα, όλοι κατανόησαν τη σημασία να δοθεί στον Ιβάν η ευκαιρία να γίνει ένας κοινωνικός γορίλας και με τη σύσταση του Σχεδίου για την Επιβίωση των Ειδών (SSP) στο Woodland Park Zoo, εγκαταστάθηκε ο Ιβάν σαν μόνιμο δάνειο στον ζωολογικό κήπο της Ατλάντα, τον Οκτώβριο του 1994 (σε ηλικία 32 ετών).

Ο Ιβάν έζησε στο πάρκο με τη θηλυκή σύντροφό του, Kinyani, με την οποία είχε μια διαφορά σχεδόν 23 ετών. Υπήρξε ένα από τα πιο αναγνωρισμένα και αγαπημένα ζώα του ζωολογικού κήπου, και είναι ευρέως γνωστός για τη χαρακτηριστική περιφρόνηση που έδειχνε στον κρύο καιρό και για τα έργα του, τα οποία ο ίδιος "σημάδευε" με ένα αποτύπωμα. Ακόμα και μετά από τόσα χρόνια, η δημοτικότητά του και το πλήθος των οπαδών του παραμένουν αμείωτα. Ο ζωολογικός κήπος της Ατλάντα λάμβανε επιστολές, μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, κλήσεις, ακόμη και δημοσιεύσεις στο Facebook κάθε χρόνο από τους φίλους του Ιβάν στη δυτική ακτή.

Ο Ζωολογικός κήπος της Ατλάντα είναι το σπίτι με τη μεγαλύτερη συλλογή σε εθνικό επίπεδο των δυτικών πεδινών γοριλών, με 23 άτομα που ζουν σε διαφορετικές κοινωνικές ομάδες. Εκτός από τον Ιβάν, ο ζωολογικός κήπος στεγάζει επίσης άλλους τρεις γορίλες ηλικίας άνω των 45: τη Shamba, 51, τον Ozzie, 49, και τη Choomba, 49".

Πληροφορίες παρμένες από τον ιστότοπο του πάρκου:

 http://www.zooatlanta.org/home/article_content/gorilla_milestones

Φιλναγνωστικές δραστηριότητες

Η συζήτηση ξεκίνησε με τον αφηγητή του έργου: τον γορίλα Ιβάν. Ανακαλέσαμε πριν τρία χρόνια μια ανάλογη συζήτηση που είχαμε για έναν άλλον πολύ ξεχωριστό λογοτεχνικό χαρακτήρα: τη Μαύρη Καλλονή. Διαπιστώσαμε ότι η πρωτοπρόσωπη αυτοβιογραφική αφήγηση από πλευράς του ζώου δεν είναι κάτι καινούριο στο οποίο πρέπει να σταθούμε, αφού και η Άννα Σιούελ την είχε χρησιμοποιήσει ήδη από το 1887 για να κινητοποιήσει και να ευαισθητοποιήσει το αγγλικό κοινό πάνω στα δικαιώματα των αλόγων που βίωναν την κακομεταχείριση των εργοδοτών τους την εποχή που φτιάχνονταν οι σιδηρόδρομοι στην Αγγλία. Το έργο πολυδιαβασμένο είχε παγκόσμια απήχηση και πραγματικά στάθηκε ορόσημο στην αλλαγή της συμπεριφοράς πολλών ανθρώπων εκείνης της εποχής προς τα άλογα. Ο Ιβάν, έπειτα από πολλά χρόνια, θα μιλήσει πάλι από την πλευρά του ζώου για να καθρεφτίσει με τη σειρά του, όπως και η Μαύρη Καλλονή, την ανθρώπινη αναλγησία αλλά και την ανθρώπινη ευγένεια και συμπόνια.

Στη συνάντησή μας μιλήσαμε για τις ομοιότητες και τις διαφορές της πραγματικής ιστορίας του Ιβάν με τη φανταστική (βασισμένη, όμως, σε αληθινά στοιχεία) που πλάθει η Κάθριν Απλγκέιτ.

Φτιάξαμε το περίγραμμα του κεντρικού χαρακτήρα. Στο εσωτερικό του χωρίσαμε διαφορετικά τμήματα και σχεδιάσαμε το μέρος που ζει, γράψαμε κάποιες από τις σκέψεις του που μας συγκίνησαν, που μας έκαναν να καταλάβουμε το πώς αισθάνεται, γράψαμε τις δικές μας σκέψεις για αυτόν.

Σκεφτήκαμε ένα άλλο τέλος για αυτήν την ιστορία που θα δίναμε εμείς αν ήμασταν ο συγγραφέας.

Σκεφτήκαμε ποια ήταν η πιο σημαντική σκηνή για το Ιβάν, όταν ζει μέσα στο κλουβί, που τον επηρεάζει πάρα πολύ και τον οδηγεί σε αποφάσεις. Όλοι και όλες αποφάσισαν ότι είναι ο θάνατος της Στέλλας και ιδιαίτερα η στιγμή που η Στέλλα τού αναθέτει την ευθύνη της Ρούμπι, κι εκείνος, αν και γνωρίζει πως δεν είναι δυνατό να κάνει κάτι σημαντικό για αυτήν, την αναλαμβάνει.

Διαβάσαμε αγαπημένα κομμάτια μέσα από το κείμενο, όπως αυτό της υπόσχεσης στη σελίδα 119:

«Ιβάν, θέλω να μου υποσχεθείς κάτι» λέει η Στέλλα.

«Ό,τι θες» της απαντάω.

«Ποτέ άλλοτε δεν έχω ζητήσει από κάποιον να μου υποσχεθεί κάτι, γιατί οι υποσχέσεις είναι για πάντα και το για πάντα είναι ασυνήθιστα πολύς καιρός. Ειδικά όταν βρίσκεσαι σε ένα κλουβί».

«Σ΄ ένα σπίτι» τη διορθώνω.

«Σ΄ ένα σπίτι» συμφωνεί.

«Σου το υπόσχομαι Στέλλα» λέω με μια φωνή σαν του πατέρα μου.

«Μα ακόμα δεν άκουσες τι θα σου ζητήσω» λέει και κλείνει για μια στιγμή τα μάτια της. Το φαρδύ στήθος της τρεμουλιάζει.

«Δε με νοιάζει, εγώ σου το υπόσχομαι».

[…]

«Θέλεις να προσέχω τη Ρούμπι» λέω στη Στέλλα και ξαφνιάζομαι κι εγώ ο ίδιος με τον εαυτό μου.

[…]

Θα ήταν πιο εύκολο να της υποσχεθώ ότι θα πάψω να τρώω, θα πάψω να αναπνέω, θα πάψω να είμαι γορίλας.

«Σου το υπόσχομαι, Στέλλα» λέω. «Σου δίνω τον λόγο μου ως ενήλικος γορίλας».

Στη ερώτηση «τι θα μας θυμίζει μετά από χρόνια αυτό το βιβλίο στο ράφι της βιβλιοθήκης μας» είπαμε πως οι καλοχτισμένοι και καλοδουλεμένοι λογοτεχνικοί χαρακτήρες έχουν μια ξεχωριστή δύναμη και εδραιώνονται στη μνήμη και την καρδιά μας. Ένας από αυτούς θα είναι σίγουρα και ο Ιβάν που θα μας έρχεται στο μυαλό σαν ένας από τους χαρακτήρες που κατόρθωσαν να μας συγκινήσουν να μας προβληματίσουν, να μας κάνουν να δούμε διαφορετικά τον εαυτό μας όταν πάμε να αγοράσουμε εισιτήριο για να δούμε αιχμάλωτα ζώα στο κάθε πάρκο.

Για την ημερολογιακή καταγραφή της συνάντησης

Η συντονίστρια της Λέσχης Ανάγνωσης και εκπαιδευτικός του σχολείου

Σίσσυ Τσιφλίδου